Geminidy obok Perseidów to jeden z najaktywniejszych rojów meteorów. W tym roku mamy doskonałe warunki stworzone przez nów Księżyca, który wystąpi trzy noce wcześniej. Przy sprzyjającej pogodzie pozwoli to na obserwacje niezłego spektaklu na niebie. Aktywność tego roju w maksimum ma wynosić ok. 120 zjawisk na godzinę.
Składanka 6 Geminidów z 2013 roku z nocy maksimum – Canon 450D/50mm@2.5/ISO800/30sekund
Ciało macierzyste roju
Większość rojów meteorów jest pochodzenia kometarnego, Geminidy są nieco odmienne. Obiektem źródłowym tego roju jest małe ciało Układu Słonecznego, odkryte w 1983 roku przez satelitę IRAS i sklasyfikowane jako planetoida z grupy Apolla, o kometarnym pochodzeniu. Jest to niewielka planetoida Phaethon (3200). Obiekt ten okrąża Słońce w ciągu 1 roku i 159 dni w średniej odległości 1,27 j.a. Nazwa planetoidy pochodzi od Faetona, syna Heliosa w mitologii greckiej.
Dane do obserwacji
Tabela z danymi Geminidów oraz orbita planetoidy Phaethon
Geminidy to jeden z najbardziej aktywnych i regularnych rojów meteorów na naszym niebie, a jednocześnie jeden z najbardziej niedocenianych. Radiant roju znajduje się w gwiazdozbiorze Bliźniąt (Gemini), a jego współrzędne środka to rektascensja 112o , deklinacja +33o, w maksimum roju radiant jest bardzo blisko alfy Bliźniąt – Kastora. W naszych szerokościach geograficznych radiant jest widoczny przez całą noc, jednak dopiero po godzinie 22 na tyle wznosi się nad horyzont by móc obserwować zwiększone ilości godzinne meteorów. Prędkość Geminidów wynosi 35 km/s, co jest średnią prędkością wśród meteorów na niebie. Dla porównania najwolniejsze Bootydy są dwa razy wolniejsze – 18 km/s a Orionidy 2 razy szybsze 66 km/s.
Przewidywania
Już od 4 grudnia możemy na niebie obserwować pierwsze meteory z roju Geminidów. Tegoroczne szerokie maksimum zapowiadane jest na 14 grudnia pomiędzy 01.00–23.00 UT. Najciekawszymi nocami, podczas których będzie najwięcej zjawisk to 13/14 i 14/15 grudnia. Zobaczyć będziemy mogli wtedy w zależności od warunków od ok. 40 do nawet 120 meteorów na godzinę.
Wykres aktywności Geminidów w 2014 roku, pokazujący wysoką aktywność noc przed i po maksimum. (wg.: www.imo.net)
Gdy radiant roju jest nisko nad horyzontem, ilość obserwowanych meteorów jest niewielka, a te które są widoczne wchodzą w atmosferę Ziemi pod małym kątem co przekłada się na bardzo długie i w tym przypadku jasne i bardzo ciekawe zjawiska. W noc maksimum, Księżyc będzie 3 dni po nowiu i nie będzie przeszkadzać w obserwacjach, będzie zachodził po przeciwległej stronie nieba w stosunku do wschodzącego radiantu.
Obserwujemy Geminidy
Do najzwyklejszej obserwacji meteorów z roju Geminidów nie trzeba używać specjalistycznego sprzętu. Wystarczą nam nasze oczy. Jednak warto poszukać miejsca na obrzeżach miasta lub poza nim. Poświata miejskiego nieba wywołanego przez sztuczne oświetlenie powoduje, że nie dostrzeżemy słabszych zjawisk. Nie zapomnijmy o odpowiednim przygotowaniu do obserwacji zimową porą. Należy się ciepło ubrać, przygotować ciepłą herbatę do termosu oraz zabrać ze sobą wygodne krzesło lub leżankę.
Autor: Andrzej Skoczewski